Đầu tiên là phương pháp so sánh giá, hay thường được gọi là phương pháp CUP (“comparable uncontrolled price” method), được cho là phương pháp tốt nhất để đánh giá liệu xem giá trong 1 giao dịch liên kết (“GDLK”) có tuân theo nguyên tắc Giá Thị Trường, tức nằm trong hay vượt trên Biên độ Tứ phân vị, hay không. Trong phần này, VNC xin trình bày về External CUP, tức là so sánh giá với các Mẫu tương đồng bên ngoài thị trường (Internal CUP được xem là cách thức so sánh tốt nhất để áp dụng trong các báo cáo Giá Chuyển Nhượng (Transfer Price) sẽ được trình bày trong bài sau).
Ví dụ, khi thực hiện Benchmarking cho 1 GDLK, như Công ty A lắp ráp và bán dòng xe máy tay ga hoàn chỉnh có nhãn hiệu “@” cho công ty anh em là Công ty A’ để phân phối ra thị trường. Việc chọn lựa được các Mẫu xe tay ga khác tương đồng để áp dụng phương pháp External CUP, tức là so sánh (Benchmark) với Biên độ Tứ phân vị từ các Mẫu này, để đưa ra kết quả đánh giá tính chất Giá thị trường của GDLK là tương đối khập khiễng. Vì dù là các hãng đối thủ của nhau trong nước lắp ráp xe tay ga bán cho nhà phân phối hay bán trực tiếp ra thị trường tiêu dùng, nhưng cơ cấu chi phí trong giá bán cuối cùng cho người tiêu dùng là rất khác nhau. Ở đây, chúng ta giả sử các hãng dù là bán cho nhà phân phối C hoặc tự mình phân phối thì đều trả hoặc hưởng 1 phần lợi nhuận trên giá bán ra cho người tiêu dùng bằng nhau, ví dụ 15% trên giá cho người tiêu dùng.
Tính thương hiệu trong cơ cấu chi phí của mỗi hãng là khác nhau. Hay tính chất và mức độ bảo hành và theo đó là các khoản chi phí do lập dự phòng bảo hành sẽ phản ánh vào giá bán rất khác nhau. Hay như chiến lược thâu tóm thị phần và theo đó chấp nhận lời ít hoặc lỗ sẽ làm nên giá bán xe rất khác nhau. Mức độ quảng cáo xuất hiện trên media và theo đó là cơ cấu chi phí quảng cáo sẽ rất khác nhau theo từng năm, từng chiến dịch trong năm sẽ ảnh hưởng đến giá bán rất nhiều v.v.
Do đó, việc sử dụng ít mẫu so sánh, ví dụ là 5 mẫu theo Thông tư, cũng gây hạn chế cho việc Benchmarking, và khiến việc đánh giá tính thị trường của GDLK có thể chỉ cho kết quả tương đối. Việc 1 Mẫu, trong 5 Mẫu lựa chọn, của 1 hãng theo đuổi chiến lược lỗ để thu thị phần, sẽ kéo Biên độ Tứ phân vị xuống. Nhưng nếu loại Mẫu này ra do yếu tố loss-making hay bán giá lỗ, thì Biên độ sẽ tăng lên và chỉ còn 4 Mẫu. Và đây cũng là hạn chế thứ 2. Vì cần phải lựa chọn cả hãng theo đuổi chiến lược lỗ để lấy thị phần này, mới phản ảnh được tính chất đầy đủ của một thị trường xe tay ga hoàn chỉnh (giả sử chỉ đang còn lại 5 hãng sản xuất xe tay ga trên thị trường). Nếu thị trường còn lại là 10 hãng sản xuất xe tay ga tiêu dùng, thì nên chọn cả các loại Mẫu xe tay ga của 10 hãng này để tạo thành 1 tổ hợp thống kê (“Statistic Population”) hoàn chỉnh, đại diện được cho thị trường toàn diện nhất để Benchmark, dù là các hãng này có theo đuổi chiến lược hay hạch toán hay cơ cấu chi phí v.v. khác nhau đến mấy.
Chúng ta có thể lấy bất kỳ một ngành nào khác, ví dụ thuốc lá, nước uống có gas, mì gói, dịch vụ kiểm toán, v.v. kiểm tra xem thì đều thấy các hạn chế tương tự khi áp dụng phương pháp External CUP. Và do đó, External CUP thường hay không đáng tin để áp dụng Benchmarking và thay bằng Internal CUP, tức lấy chính giá Công ty A bán xe tay ga “@” cho Công ty liên kết A’ và so với giá bán xe “@” cùng loại cho 1 hay nhiều khách hàng độc lập khác. Việc áp dụng Internal CUP sẽ trở nên ít phức tạp hơn khi đi phân tích để định lượng, loại trừ các khác biệt trong giá bán các xe tay ga nhãn hiệu “@” này, như các khác biệt chiết khấu thương mại, thanh toán, các điều khoản hỗ trợ, bán gián tiếp hay trực tiếp cho người tiêu dùng, v.v. Tuy nhiên, Internal CUP cũng có sự hạn chế của nó và sẽ gây ra các tranh chấp về quan điểm với cơ quan thuế và doanh nghiệp trong các cuộc thanh tra Chuyển Giá.
(Còn tiếp – các phương pháp so sánh lợi nhuận và phương pháp khác)